Opposite words in Hindi: विलोम शब्द (Vilom Shabd in हिंदी) अथवा विपरीतार्थक शब्द किसी एक शब्द कर उल्टा अर्थ होता है। अतः किसी शब्द के विपरीत अर्थ वाला शब्द विलोम शब्द (Vilom Shabd) कहलाता है। सामान्य भाषा में ये उलटे शब्द (opposite words) तभी सम्बोधित किये जाते हैं जहां पर किसी व्यक्ति, वस्तु अथवा विशेष सूचना का सम्बोधन विपरीत अर्थ के तौर में किया जाता है। उदाहरण के तौर में सुबह का विलोम शब्द शाम है और दिन का विपरीतार्थक शब्द रात है।
विलोम शब्द को अंग्रेजी में Antonyms अथवा Opposite words भी कहा जाता है जो कि व्याकरण का एक महत्वपूर्ण विषय है। इस विषय की लोकप्रियता इतनी है कि ये स्कूल, कॉलेज तथा प्रतियोगितात्मक परीक्षाओं में पूछा जाता है। विपरीतार्थक शब्द या vilom shabd दिए गए है। चलो इस पोस्ट में आपको बताते हैं कुछ ऐंसे महत्वपूर्ण 1200+ विलोम शब्दों (Antonyms words) के बारे में जो की डेली बोलचाल की भाषा में उपयोगी साबित होते हैं।
Table of Contents
विलोम शब्द के प्रकार | Types of Opposite words
स्वतंत्र विपरीतार्थक शब्द – जैसे
छोटा-बड़ा
मोटा – पतला
जन्म- मृत्यु
असली- नकली
आज-कल
उपसर्गों से बने विपरीतार्थक शब्द – उपसर्गों से बने विलोम शब्द भी दो प्रकार के होते हैं:
उपसर्गों के योग से बनने वाले विपरीतार्थक शब्द: जैसे- वादी का उल्टा अर्थ है प्रतिवादी
उपसर्गों के परिवर्तन से बनने वाले विपरीतार्थक शब्द: जैसे- अनुकूल कर उल्टा अर्थ प्रतिकूल
लिंग परिवर्तन के आधार पर बने विपरीतार्थक शब्द: जैसे –
राजा – रानी
स्त्रीलिंग – पुल्लिंग
नर – मादा
लड़का – लड़की
List of Opposite Words in Hindi (विलोम शब्द हिंदी में)
आइये जानते हैं कुछ विलोम शब्दों (Opposite Words) के बारे में जो की इस प्रकार हैं।
विलोम शब्द (Opposite Words)
विलोम शब्द – Set 1
क्रम संख्या
शब्द
विलोम शब्द
1
अँधेरा
उजाला
2
अंकुश
निरंकुश
3
अंगीकार
अस्वीकार
4
अंग्रेज
अनुज
5
अंडज़
पिंडज
6
अंत
प्रारंभ
7
अंतर
बाह्य
8
अंतर
बाह्य
9
अंतरंग
बहिरी
10
अंतरंग
बाहरी
11
अंतिम
प्रारंभिक
12
अंदर
बाहर
13
अंदरूनी
बाहरी
14
अंधकार
प्रकाश
15
अंधकार
प्रकाश
16
अंधा
नेत्रवान
17
अंधेरा
उजाला
18
अंध्कार
उजाला
19
अंशतः
पूर्णतः
20
अंशतः
पूर्णतः
21
अंसंतुष्ट
संतुष्ट
22
अकर्त्तव्य
कर्त्तव्य
23
अकर्मण्य
कर्मण्य
24
अकलुष
कलुष
25
अकाम
सकाम
26
अकाल
सुकाल
27
अकेला
साथ
28
अक्रुर
क्रुर
29
अक्रूर
क्रूर
30
अक्षम
सक्षम
31
अखाद्य
खाद्य
32
अगम
सुगम
33
अगम
सुगम
34
अगला
पिछला
35
अग्नि
जल
36
अग्रज
अनुज
37
अग्राह्य
ग्राह्य
38
अग्रिम
अन्तिम
39
अघ
अनघ
40
अघम
उत्तम
41
अचर
चर
42
अचल
चल
43
अचेत
सचेत
44
अच्छा
बुरा
45
अच्छाई
बुराई
46
अजल
निर्जल
47
अजेय
जय
48
अज्ञ
विज्ञ
49
अज्ञ
विज्ञ
50
अज्ञान
ज्ञान
51
अज्ञानी
ज्ञानी
52
अतल
वितल
53
अति
अल्प
54
अति
अल्प
55
अतिरिक्त
अनतिरिक्त
56
अतिवृष्टि
अनावृष्टि
57
अतिवृष्टि
अनावृष्टि
58
अतीत
भविष्य
59
अतुकान्त
तुकान्त
60
अत्यधिक
अत्यल्प
61
अत्र
तत्र
62
अथ
इति
63
अथ
इत
64
अदेय
देय
65
अदोष
सदोष
66
अधम
उत्तम
67
अधर्म
सध्दर्म
68
अधिक
न्यून
69
अधिक
कम
70
अधिकतम
न्यूनतम
71
अधिकारी
अनधिकारी
72
अधुनातन
पुरातन
73
अधुनातन
पुरातन
74
अधोमुखी
उद्भमुखी
75
अनंत
अंत
76
अनभिज्ञ
भिज्ञ
77
अनय
नय
78
अनवसर
सुअवसर
79
अनागत
आगत
80
अनागत
आगत
81
अनातुर
आतुर
82
अनाथ
सनाथ
83
अनाहूत
आहुत
84
अनिच्छा
इच्छा
85
अनित्य
नित्य
86
अनिवार्य
वैकल्पिक
87
अनिष्ट
इष्ट
88
अनिष्ट
इष्ट
89
अनुकूल
प्रतिकूल
90
अनुग्रह
निग्रह, विग्रह
91
अनुचित
उचित
92
अनुज
अग्रज
93
अनुपस्थित
उपस्थित
94
अनुपस्थिति
उपस्थिति
95
अनुरक्त
विरक्त
96
अनुरक्ति
विरक्ति
97
अनुराग
विराग
98
अनुराग
विराग
99
अनुर्तीण
उर्तीण
100
अनुर्वरा
उर्वरा
विलोम शब्द – Set 2
क्रम संख्या
शब्द
विलोम शब्द
1
अनुलोम
विलोम
2
अनृत
ऋत, तथ्य
3
अनेक
एक
4
अनैतिहासिक
ऐतिहासिक
5
अन्त
आदि, अनंत, आरंभ, शुरू
6
अन्तरंग
बहिरंग
7
अन्धकार
प्रकाश
8
अपकर्ष
प्रकर्ष, उत्कर्ष
9
अपकार
उपकार
10
अपकीत्ति
सुकीर्ति
11
अपचय
उपचय
12
अपचार
उपचार
13
अपना
पराया
14
अपमान
सम्मान
15
अपमान
मान, सम्मान
16
अपराधी
निर्दोष, निरपराध
17
अपराह्न
पूर्वाह्न
18
अपव्यय
मितव्यय
19
अपूर्ण
पूर्ण
20
अपेक्षा
उपेक्षा
21
अपेक्षा
उपेक्षा
22
अपेक्षित
अनपेक्षित
23
अपेक्षित
अनपेक्षित
24
अप्रत्यक्ष
प्रत्यक्ष
25
अप्रसन्न
प्रसन्न
26
अप्रिय
प्रिय
27
अबला
सबला
28
अभिज्ञ
अनभिज्ञ
29
अभिमान
निरभिमान
30
अभिमुख
विमुख
31
अभीष्ट
अन्भिष्ट
32
अभ्यंतर
बाहूय
33
अभ्यस्त
अनभ्यस्त
34
अमंगल
मगल
35
अमर
मर्त्य
36
अमावस्या
पूर्णिमा
37
अमावस्या
पूर्णिमा
38
अमीर
ग़रीब
39
अमृत
विष
40
अमृत
विष
41
अरुचि
रुचि
42
अरूचि
सुरूचि
43
अरूचि
सुरूचि
44
अर्जन
वर्जन
45
अर्जित
अनर्जित
46
अर्थ
अनर्थ
47
अर्थी
प्रत्यर्थी
48
अर्पण
ग्रहण
49
अर्पित
गृहीत
50
अर्वाचीन
प्राचीन
51
अलभ्य
लभ्य
52
अलौकिक
लौकिक
53
अल्प
अधिक
54
अल्पकालीन
दीर्घकालीन
55
अल्पकालीन
दीर्घकालीन
56
अल्पज्ञ
बहुज्ञ
57
अल्पज्ञ
बहुज्ञ
58
अल्पभाषी
बातूनी
59
अल्पसंख्यक
बहुसंख्यक
60
अल्पायु
दीर्घायु
61
अवनत
उन्नत
62
अवनति
उन्नति
63
अवनि
अंबर
64
अवर
प्रवर
65
अवरोह
आरोह
66
अवलम्ब
निरालम्ब
67
अशुभ
शुभ
68
अश्रु
हास
69
असंतोष
संतोष
70
असभ्य
सभ्य
71
असमय
सुसमय
72
असली
नकली
73
असली
नकली
74
असाधारण
साधारण
75
अस्त
उदय
76
अस्त
उदय
77
अस्ताचल
उदयाचल
78
अस्ताचल
उदयाचल
79
अस्पृश्य
स्पृश्य
80
अस्पृश्य
स्पृश्य
81
आंकलन
विकलन
82
आंतरिक
बाह्य
83
आकर्ष
विकर्ष
84
आकर्षण
विकर्षण
85
आकार
निराकार
86
आकाश
पाताल
87
आकाश
पाताल
88
आकुँचन
प्रसारण
89
आगत
अनागत
90
आगमन
प्रस्थान
91
आगामी
गत
92
आग्रह
दुराग्रह
93
आचार
अनाचार
94
आच्छादित
अनाछ्दित
95
आज
कल
96
आजादी
गुलामी
97
आज़ादी
ग़ुलामी
98
आज्ञा
अवज्ञा
99
आतप
छाया, अनातप
100
आतुर
शांत
विलोम शब्द – Set 3
क्रम संख्या
शब्द
विलोम शब्द
1
आत्मा
परमात्मा
2
आदत्त
प्रदत्त
3
आदर
निरादर
4
आदर्श
यथार्थ
5
आदान
प्रदान
6
आदान
प्रदान
7
आदि
अंत
8
आदि
अंत
9
आद्र
शुष्क
10
आधार
निराधार
11
आधुनिक
प्राचीन
12
आध्यात्मिक
भौतिक
13
आनंद
शोक
14
आना
जाना
15
आम
ऱवास
16
आमिष
निरामिष
17
आय
व्यय
18
आयत
निर्यात
19
आयात
निर्यात
20
आरंभ
अंत
21
आरम्भ
अंत
22
आरूढ़
अनारूढ़
23
आरोह
अवरोह
24
आरोही
अवरोही
25
आर्द्र
शुष्क
26
आर्य
अनार्य
27
आलस्य
स्फूर्ति
28
आलोक
अंधकार
29
आवक
जावक
30
आवश्यक
अनावश्यक
31
आवाहन
विसर्जन
32
आवृत
अनावृत
33
आवृत्त
अनावृत
34
आशा
निराशा
35
आशीर्वाद
अभिशाप
36
आशीर्वाद
शाप, अभिशाप
37
आश्रित
अनाश्रित
38
आसक्त
अनाशक्त
39
आस्तिक
नास्तिक
40
आस्था
अनास्था
41
आहार
निराहार
42
आह्वान
विसर्जन
43
इंसाफ
गैंर-इंसाफ
44
इकट्टा
अलग
45
इकहरा
दुहरा
46
इच्छा
अनिच्छा
47
इच्छा
अनिच्छ
48
इति
अथ
49
इधर
उधर
50
इश्वर
अनीश्वर, जीव
51
इष्ट
अनिष्ट
52
इहलोक
परलोक
53
इहलोक
परलोक
54
ईद
मुहरंम
55
ईमानदार
बेईमान
56
ईर्ष्या
प्रेम
57
ईश्वर
अनीश्वर
58
उग्र
सौम्य
59
उचित
अनुचित
60
उच्च
निम्न
61
उतर
दक्षिण
62
उतार
चढाव
63
उतीर्ण
अनुत्तीर्ण
64
उत्कर्ष
अपकर्ष
65
उत्कृष्ट
निकृष्ट
66
उत्तम
अधम
67
उत्तरायण
दक्षिणायन
68
उत्तरार्द्ध
पूर्वार्द्ध
69
उत्तीर्ण
अनुतीर्ण
70
उत्थान
पतन
71
उत्पतन
निपतन, अवतरण
72
उत्पत्ति
विनाश
73
उत्साह
निरुत्साह, अनुत्साह
74
उदय
अस्त
75
उदात्त
अनुदात्त
76
उदार
अनुदार
77
उदास
प्रसन्न, प्रफुल्ल
78
उदित
अस्त
79
उदीची
प्रतीची
80
उद्धत
विनीत
81
उद्यम
निरुद्यम
82
उद्यमी
आलसी
83
उधार
नगद
84
उन्नत
अवनत
85
उन्नति
अवनति
86
उन्नयन
अवनयन
87
उन्मुख
विमुख
88
उन्मुलन
मुलन
89
उपकार
अपकार
90
उपकारक
अपकारक
91
उपचार
अपचार
92
उपजाऊ
बंजर
93
उपजीव्य
उपजीवी
94
उपमय
अनुमय
95
उपयुक्त
अनुपयुक्त
96
उपयोग
दुरूपयोग
97
उपयोगी
अनुपयोगी
98
उपर्सग
प्रत्यय
99
उपस्थित
अनुपस्थित
100
उपस्थिति
अनुपस्थिति
विलोम शब्द – Set 4
क्रम संख्या
शब्द
विलोम शब्द
1
उपाय
निरुपाय
2
उपार्जित
स्वयंप्राप्त
3
उरुकृष्ट
निकृष्ट
4
उर्वर
ऊसर
5
उषा
संध्या
6
उष्ण
शीत, शीतल
7
ऊँच
नीच
8
ऊँचा
नीचा
9
ऊंचा
नीचा
10
ऊपर
नीचे
11
ऊर्ध्वमुख
अधोमुख
12
ऊसर
उपजाऊ
13
ऋजु
कुटिल
14
ऋणात्मक
धनात्मक
15
ऋणी
उऋण
16
एक
अनेक
17
एकतंत्र
बहुतंत्र
18
एकता
अनेकता
19
एकमुखी
बहुमुखी
20
एकांगी
सर्वागीण
21
एकेश्वरवाद
बहुदेववाद
22
एड़ी
चोटी
23
ऐक्य
अनैक्य
24
ऐतिहासिक
अनैतिहासिक
25
ऐश्वर्य
दारिद्य
26
ऐसा
वैसा
27
ऐहिक
पारलौकिक
28
ओखली
मूसल
29
ओछा
गंभीर
30
ओज
ओजहीन
31
ओजस्विता
ओजहीनता
32
ओजस्वी
ओजहीन
33
ओट
प्रकट
34
ओढ़ना
बिछाना
35
ओतप्रोत
विलग
36
औंधा
सीधा
37
औंधाना
सीधा करना
38
औगत
सुगत
39
औघर
सुघर
40
औचक
अक्सर
41
औचित्य
अनौचित्य
42
औदत्य
अनौदात्य
43
औदार्य
अनौदार्य
44
औद्धत्य
अनौद्धत्य
45
औद्योगिक
अनौद्योगिक
46
औपचारिक
अनौपचारिक
47
औपचारिकता
अनौपचारिकता
48
औरत
मर्द
49
औलाद
वालिद
50
औवल
आखिर
51
औहाती
विधवा
52
कंकाल
शरीर
53
कंगला
खुशहाल
54
कंटक
निष्कंटक
55
कच्चा
पक्का
56
कटु
मधुर
57
कठिन
सरल, सहज
58
कठिनाई
सरलता
59
कठोर
दयालु
60
कड़वा
मीठा
61
कड़ा
मुलायम, नरम
62
कनिष्ठ
ज्येष्ठ
63
कपट
निष्कपट
64
कपटी
निष्कपट
65
कपूत
सपूत
66
कभी-कभी
अक्सर
67
कम
अधिक, ज्यादा
68
कमजोर
ताकतवर
69
कमजोर
शक्तिशाली
70
कमी
बेशी
71
करीना
बेढंग
72
करुण
निष्ठुर
73
कर्कश
क्रोमल, मधुर, सुशील
74
कर्ज़दार
महाजन
75
कर्ण कटु
कर्ण प्रिय
76
कर्म
निष्कर्म
77
कर्मठ
अकर्मण्य
78
कर्मण्य
अकर्मण्य
79
कर्मशाला
विश्रामशाला
80
कर्मशील
कर्महीन
81
कलंक
निष्कलंक
82
कलकल
शांत
83
कलुष
निष्कलुष
84
कवि
कवयित्री
85
कष्ट
आनन्द, सुख
86
कसूरवार
बेकसूर
87
कानूनी
गैरकानूनी
88
कान्त
कांता
89
काबिल
नाकाबिल
90
काम
आराम, निष्कत्म
91
कायर
निडर
92
काल
अकाल
93
काला
गोरा
94
किनारा
बीच
95
कीर्ति
अपकीर्ति
96
कुकर्म
सुकर्म
97
कुटिल
सरल
98
कुत्सा
प्रशंसा, स्तुति
99
कुपुत्र
सुपुत्र
100
कुपुत्री
सुपुत्री
विलोम शब्द – Set 5
क्रम संख्या
शब्द
विलोम शब्द
1
कुमार्ग
सुमार्ग, सन्मार्ग
2
कुरूप
सुरूप, सुन्दर
3
कुसुम
वज्र
4
कृतज्ञ
कृतघ्न
5
कृत्रिम
प्राकृत
6
कृपण
उदार, दानी, दाता
7
कृपण (कंजूस)
उदार, दानी
8
कृश
स्थूल
9
कृष
स्थूल
10
कृष्ण
शुक्ल
11
कोप
कृपा
12
कोमल
कठोर
13
क्रय
विक्रय
14
क्रिया
प्रतिक्रिया
15
क्रुद्ध
शान्त
16
क्रेता
विक्रेता
17
क्रोध
क्षमा
18
क्रोधी
अक्रोधी, प्रस्रन्न
19
क्षणिक
शाश्वत
20
क्षम
अक्षम
21
क्षमा
दंड
22
क्षम्य
अक्षम्य
23
क्षर
अक्षर
24
क्षुद्र
महान्
25
खंडन
मंडन
26
खट्टा
मीठा
27
खद्य
अखाद्य
28
खरा
खोटा
29
खरीद
बिक्री
30
ख़रीद
बिक्री
31
ख़रीददार
विक्रेता
32
ख़रीदना
बेचना
33
खल
सज्जन
34
खिलना
मुरझाना
35
खीजना
रीझना
36
खुला
बंद
37
खुश
नाखुश, गमगीन, दुखी
38
खुशकिस्मत
बदकिस्मत
39
खुशनसीब
बदनसीब
40
खुशबु
बदबू
41
खुशी
दु:ख
42
खेद
प्रसन्नता
43
खोलना
बाँधना
44
गँवई
शहरी
45
गँवाना
पाना
46
गँवार
शहरी ,होशियार
47
गंधाहारक
गंधदायक
48
गंधीला
सुगन्धित
49
गंभीर
चंचल
50
गगन
धरा, पृथ्वी
51
गजब
सामान्य
52
गठित
अगठित
53
गठियाना
खोलना
54
गठीला
ढीला
55
गड़ना
निकलना
56
गड़बड़
सही
57
गणतंत्र
राजतंत्र
58
गणनीय
अगणनीय
59
गण्य
नगण्य
60
गत
आगत
61
गति
अगति
62
गतिमान
स्थिर
63
गतिरोध
निर्विरोध
64
ग़दर
शांति
65
गद्य
पद्य
66
गन्दा
साफ़
67
गमन
आगमन
68
गरमी
सरदी
69
गरल
सुधा, अमृत
70
गरीब
अमीर, धनी
71
गर्म
ठंडा
72
गलत
सही
73
ग़लत
सही
74
गहरा
छिछला
75
गाँव
शहर
76
गाड़ना
उखाडना
77
गाढा
पतला, तनु
78
गीला
सूखा
79
गुण
दोष, अवगुण
80
गुणी
निर्गुणी, दोषी
81
गुप्त
प्रकट
82
गुरु
लघु, शिष्य
83
गूढ़
प्रकट
84
गृहस्थ
सन्यासी
85
गृही
त्यागी, सन्यासी
86
गेय
अगेय
87
गोचर
अगोचर, गोतीत
88
गोरक्षक
गोभक्षक
89
गौण
प्रमुख प्रधान
90
गौरव
लाघव
91
ग्रस्त
मुक्त
92
ग्रहण
त्याग
93
ग्राम
नगर
94
ग्रामीण
शहरी
95
ग्राम्य
स्थूलशिष्ट
96
ग्रास
मोक्ष
97
ग्राह्य
त्याज्य
98
घंटा
घंटी
99
घटती
बढ़ती
100
घटना
बढना
विलोम शब्द – Set 6
क्रम संख्या
शब्द
विलोम शब्द
1
घटाना
बढ़ाना
2
घटाव
जोड़
3
घटित
अघटित
4
घटिया
बढिया
5
घनिष्ठ
बहिरंग
6
घनेरा
नगण्य
7
घमंड
विनय
8
घमंडी
विनयी
9
घमासान
सामान्य
10
घर
बाहर
11
घरेलू
बाहरी, वन्य
12
घाटी
पर्वत
13
घात
प्रतिघात
14
घायल
दुरुस्त
15
घृणा
प्रेम
16
घोषित
अघोषित
17
चचल
स्थिर
18
चढ़ाव
उतार
19
चतुर
मुर्ख
20
चपल
गंभीर
21
चमकदार
चमकहीन
22
चय
अपचय
23
चर
अचर
24
चल
अचल
25
चाँदनी
अँधेरी
26
चालक
बेवकूफ
27
चालाक
बुद्धू
28
चालू
सुस्त, बंद
29
चाह
अनचाह
30
चाहा
अनचाहा
31
चिंतत
निश्चिन्त
32
चिकना
रुखड़ा
33
चिन्मय
जड़, अचिन्मय
34
चिर
अचिर
35
चिरंतर
नश्वर
36
चुस्त
ढीला
37
चेतन
अचेतन
38
चोर
साधू
39
छल
निश्छल
40
छली
निश्चल
41
छली, छल
निश्छल
42
छाँह
धूप
43
छांह
धूप
44
छाया
प्रकाश, रोशनी
45
छूट
कैद
46
छूत
अछूत
47
छेद्य
अछेद्य
48
छोटा
बड़ा
49
जंगम
स्थावर
50
जंगल
मरुभूमि
51
जंगली
पालतू
52
जटिल
सरस
53
जड़
चेतन
54
जनता
सरकार
55
जन्म
मृत्यु
56
जब
तब
57
जमीन
आसमान
58
जय
पराजय
59
जरा
जवानी
60
जल
अग्नि
61
जल्दी
देरी
62
जल्लाद
देवता
63
जवानी
बुढ़ापा
64
जागरण
निद्रा
65
जागृति
सुषुप्ति
66
जाग्रत
सुषुप्त
67
जाड़ा
गर्मी
68
जात
परजात
69
जीना
मरना
70
जीव
निर्जीव
71
जीवन
मृत्यु
72
जीवात्मा
परमात्मा
73
जीवित
मृत
74
जेय
अजेय
75
जोड़
घटाव
76
ज्ञान
अज्ञान
77
ज्ञानी
अज्ञानी
78
ज्यादा
कम
79
ज्येष्ठ
कनिष्ठ
80
ज्योति
तम, तिमिर
81
ज्योतिर्मय
तपोमय
82
ज्वार
भाटा
83
झगड़ा
मेल, मिलाप
84
झूठ
सच
85
झूठा
सच्चा
86
झोपडी
महल
87
ठोस
तरल
88
डर
निडर
89
डरपोक
निड़र
90
ढलना
चढ़ना
91
ढालवाँ
चढ़।व, चढाई
92
ढीठ
संकोची
93
तकलीफ़
आराम
94
तपन
ठंडक
95
तम
उजाला
96
तरल
ठोस
97
तरुण
वृद्ध
98
ताप
शीत
99
तामसिक
सात्विक
100
तारीफ
शिकायत
विलोम शब्द – Set 7
क्रम संख्या
शब्द
विलोम शब्द
1
तिक्त
मधुर
2
तिमिर
प्रकाश, ज्योति
3
तीक्ष्ण
कुँठित
4
तीव्र
मंद
5
तुकांत
अतुकांत
6
तुक्ष
महान्
7
तुच्छ
महान
8
तृषा
तृप्ति
9
तेज़
मंद (निस्तेज)
10
त्तटस्थ
पक्षपाती
11
त्यागी
स्वार्थी
12
त्याज्य
अत्याज्य
13
थोक
खुदरा
14
थोड़ा
बहुत
15
दंड
पुरस्कार
16
दक्षिण
उत्तर, वाम
17
दयालु
निर्दयी
18
दाएँ
बाएँ
19
दाता
याचक
20
दानी
कंजूस/ कृपाण
21
दिन
रात
22
दिनचर्या
रात्रिचर्या
23
दिवा
रात्रि
24
दीर्घ
हस्व
25
दीर्घकाय
लघुकाय, कृशकाय, क्षीणकाय
26
दुराचारी
सदाचारी
27
दुर्गति
सद्गति
28
दुर्दिन
सुदिन
29
दुर्बल
सबल
30
दुर्भाग्य
सौभाग्य
31
दुर्भाव
सद्भाव
32
दुर्लभ
सुलभ
33
दुष्ट
सज्जन
34
दूश्यकाव्य
श्रव्यकाव्य
35
दूषित
स्वच्छ
36
दृढ़
विचलित
37
दृदांत
शांत
38
दृश्य
अदृश्य
39
देय
अदेय
40
देर
सबेर, जल्द
41
देव
दानव
42
देवता
राक्षस
43
देवत्व
दानवत्व
44
देश
परदेश, विदेश
45
देशी
परदेशी
46
देहाती
शहरी
47
दोष
निर्दोष
48
दोषी
निर्दोष
49
द्रुत
विलंबित
50
धनवान
निर्धन, दरिद्र
51
धनी
निर्धन
52
धर्म
अधर्म
53
धीर
अधीर
54
धीरे
तेज़
55
धूप
छाँह
56
नक़द
उधार
57
नकली
असली
58
नख
शिख
59
नगद
उधार
60
नगर
ग्राम
61
नजदीक
दूर
62
नज़रबंद
नजरमुक्त
63
नद
नदी
64
नफा
नुकसान
65
नम
शुष्क, खुश्क
66
नमकहराम
नमकहलाल
67
नमाज
कलमा
68
नया
पुराना
69
नर
नारी, मादा
70
नराघम
नरोत्तम
71
नवीन
प्राचीन
72
नश्वर
अनश्वर, शाश्वत
73
नस्वर
अनश्वर
74
नागरिक
ग्रामीण
75
नापाक
पाक
76
नास्तिक
आस्तिक
77
निंदा
स्तुति
78
निकट
दूर
79
निगलना
उगलना
80
निजी
सरकारी, सार्वजनिक
81
निडर
डरपोक
82
नित्य
अनित्य
83
निदा
स्तुति
84
निद्रा
जागरण
85
नियमित
अनियमित
86
निरक्षर
साक्षर
87
निरर्थक
सार्थक
88
निरामिष
सामिष
89
निर्जीव
सजीव
90
निर्दोष
सदोष
91
निर्मल
मलिन
92
निर्माण
विनाश
93
निर्लज्ज
सलज्ज
94
निशीथ
मध्याहृ
95
निश्चित
अनिश्चित
96
निश्चेष्ट
सचेष्ट
97
निषिद्ध
विहित
98
निषेध
विधि
99
निष्काम
सकाम
100
निष्फल
सफल
विलोम शब्द – Set 8
क्रम संख्या
शब्द
विलोम शब्द
1
नीचा
ऊंचा
2
नीरस
सरस
3
नूतन
पुरातन
4
नेकी
बदी
5
नेम
कुनेम
6
नैतिक
अनैतिक
7
नैसर्गिक
कृत्रिम
8
न्याय
अन्याय
9
न्यून
अधिक
10
पंडित
मुर्ख
11
पक्ष
विपक्ष
12
पतन
उत्थान
13
पतनोन्मुख
विकासोन्मुख
14
पतला
मोटा
15
पता
खोज, लापता
16
पतिव्रता
कुलटा
17
पदेन
अपदेन
18
पनी
आग
19
पमुख
सामान्य
20
परकीय
स्वकीय
21
परकीया
स्वकीया
22
परतंत्र
स्वतंत्र
23
परतंत्रता
सवतंत्रता
24
परमार्थ
स्वार्थ, आत्मार्थ
25
पराजय
जय
26
पराया
अपना
27
परिश्रम
विश्राम
28
परिश्रमी
आलसी, कामचोर
29
परोक्ष
अपरोक्ष
30
परोपकारी
विनाशकारी
31
पर्णकुटी
महल, प्रासाद
32
पवित्र
अपवित्र
33
पहुँचना
छूटना, खुलना
34
पाप
पुण्य
35
पालक
संहारक
36
पालन
संहार, पीड़न
37
पावन
अपावन
38
पाश्चात्य
पूर्वीय
39
पास
दूर
40
पुरस्कार
तिरस्कार
41
पुरा
अधूरा
42
पुरातन
कूस्वा नवीन
43
पुराना
नया
44
पुरुष
स्त्री
45
पुष्ट
अपुष्ट, क्षीण
46
पूरब
पश्चिम
47
पूरा
अधुरा
48
पूर्चाह्न
अपराह्न
49
पूर्ण
अपूर्ण
50
पूर्णता
अपूर्णता
51
पूर्णिमा
अमावस्या
52
पूर्व
पश्चिम, उतर, उपर
53
पूर्ववर्ती
परवर्ती, उत्तरवर्ती
54
पृथु
तनु
55
पेट
पीठ
56
पोषक
शोषक
57
पोषण
कुपोषण
58
प्यार
घृणा
59
प्रकट
गुप्त
60
प्रकाश
अंधकार
61
प्रख्यात
अख्यात
62
प्रघान
गौण
63
प्रज्ञ
मूढ़
64
प्रतिकूल
अनुकूल
65
प्रतीची
प्राची
66
प्रत्यक्ष
अप्रत्यक्ष
67
प्रथम
अंतिम
68
प्रदोष
प्रत्युष
69
प्रभु
भृत्य
70
प्रमाणित
अप्रमाणित
71
प्रयोग
अप्रयोग
72
प्रलय
सृष्टि
73
प्रवृत्ति
निवृति
74
प्रशंसा
निंदा
75
प्रश्न
उत्तर
76
प्रसन्नता
खेद
77
प्रसाद
विषाद, कोप
78
प्रसिद्ध
अप्रसिद्ध, अज्ञात
79
प्रस्कूटित
सकुंचित
80
प्रस्थान
आगमन
81
प्राकृतिक
अप्राकृतिक
82
प्राण
निष्प्राण
83
प्रातः
सायं
84
प्राप्त
अप्राप्त
85
प्राय:
विरला
86
प्रारंभ
अंत
87
प्रारंभिक
अंतिम
88
प्रारब्ध
पौरुष
89
प्रेम
घृणा
90
फलदायक
निष्कल
91
फायदा
नुकसान
92
फैला
सिमटा, सिकुड़ा
93
बंधन
मुक्ति
94
बच्चा
बुढा
95
बढ़िया
घटिया
96
बनाना
बिगाडना
97
बर्बर
सभ्य
98
बलवान
बलहीन
99
बली
निर्बल
100
बसाना
उजाड़ना
विलोम शब्द – Set 9
क्रम संख्या
शब्द
विलोम शब्द
1
बहार
पतझड़
2
बहिरंग
अंतरंग
3
बहिष्कार
स्वीकार
4
बहिस्कार
स्वीकार, अंगीकार
5
बहुत
थोड़ा
6
बाढ़
सूखा
7
बालक
बालिका
8
बालिका
वृद्धा
9
बासी
ताजा
10
बाहर
भीतर
11
बाहूय
अभ्यतर
12
बिना
साथ
13
बीमार
नीरोग, स्वस्थ
14
बुद्धिमता
मूर्खता
15
बुद्धिमान
बुद्धिहीन
16
बुराई
भलाई
17
बेगम
बादशाह
18
बैर
मित्रत्ता
19
ब्रह्म
जीव
20
भंग
अभंग
21
भक्षक
रक्षक
22
भक्ष्य
भक्षक
23
भगवान
हैवान/ राक्षस
24
भद्र
अभद्र
25
भय
साहस
26
भरा
खाली
27
भर्ता
भृत्य, भार्या
28
भला
बुरा
29
भाग्य
अभाग्य
30
भारतीय
अभारतीय, विदेशी
31
भाव
अभाव
32
भूत
भविष्य
33
भूमा
अल्पत्ता
34
भूलना
याद करना
35
भूलोक
द्युलोक
36
भूषण
दूषण
37
भेद
अभेद
38
भोक्ता
भोग्य
39
भोगी
योगी
40
भौतिक
आध्यात्मिक
41
मंगल
अमंगल
42
मंजूर
नामंजूर
43
मधुर
कटु
44
मनुज
दनुज
45
मनुष्य
पशु, राक्षस
46
मनुष्यता
पशुत्ता
47
मरना
जीना
48
मलिन
निर्मल
49
मसृण
रूक्ष
50
महँगा
सस्ता
51
महंगा
सस्ता
52
महत्
तुच्छ, क्षुद्र, लघु
53
महात्मा
दुरात्मा
54
माता
पिता
55
मान
अपमान
56
मानव
दानव
57
मामूली
गैरमामूली
58
मारी
हलका
59
मार्ग
कुमार्ग
60
मालिक
नौकर
61
मिटटी
सोना
62
मितव्यय
अपव्यय
63
मितव्ययी
अपव्यथी
64
मित्र
शत्रु
65
मित्रता
शत्रुता
66
मिथ्या
सत्य
67
मिलन
विरह
68
मीठा
तीखा
69
मुक्त
ग्रस्त
70
मुख
पृष्ठ, प्रत्तिमुख
71
मुख्य
गौण
72
मुनाफा
नुकसान
73
मुमकिन
नामुमकिन
74
मूक
वाचाल
75
मूल्यवान
अमूल्यवान/ मूल्यहीन
76
मृत
जीवित
77
मृत्य
अमृत्य, अमर
78
मृत्यु
जन्म
79
मृदुल
कठोर, निर्मम
80
मेल
बेमेल, झगडा, फूट
81
मेहनती
आलसी
82
मोक्ष
बंधन
83
मोघ
अमोघ
84
मोटा
पत्तला
85
मोहयुक्त
निर्मोही
86
मौखिक
लिखित
87
मौन
मुखर
88
यथार्थ
कल्पित. कल्पना
89
यश
अपयश
90
यहाँ
वहाँ
91
युद्ध
शांति
92
युवक
वृद्ध, जठर
93
युवा
बुढा, वृद्ध
94
योग
वियोग
95
योगी
भोगी
96
योग्य
अयोग्य
97
रंगीन
रंगहीन
98
रक्षक
भक्षक
99
रक्षित
आरक्षित
100
रचना
विनाश
विलोम शब्द – Set 10
क्रम संख्या
शब्द
विलोम शब्द
1
रत
विरत
2
रहित
सहित
3
राग
द्वेष
4
रागी
विरागी
5
राजतंत्र
प्रजातंत्र
6
राजा
रानी
7
रात
दिन
8
राति
रक
9
रात्रि
दिवस
10
राम
रावण
11
रिक्त
पूर्ण
12
रुगण
स्वस्थ
13
रुग्ण
स्वस्थ
14
रूपवान
कृरूप
15
रेगिस्तान
नखलिस्तान
16
रोगी
नीरोग
17
रोपण
उन्मूलन
18
लंबित
त्वरित
19
लकीर
बिंदु
20
लक्षण
कुलक्षण
21
लक्षित
अलक्षित
22
लक्षितार्थ
अभिधार्थ
23
लक्ष्णा
अभिधा
24
लक्ष्य
अलक्ष्य
25
लखपति
खाकपति
26
लगभग
पूरा
27
लगातार
रुक रूककर
28
लगाना
हटाना
29
लगाव
हटाना
30
लग्न
कुलग्न
31
लघु
गुरु
32
लघुता
बड़प्पन
33
लघुशंका
दीर्घशंका
34
लचक
कठोरता
35
लचीला
कठोर
36
लचीलापन
कड़ापन
37
लजीला
निर्लज्ज
38
लज्जाशील
निर्लज
39
लटकना
उठना
40
लटपट
सही
41
लड़की
लड़का
42
लडखडाना
संभालना
43
लड़ना
मिलना
44
लड़ाई
सुलह
45
लड़ाका
सद्भावी
46
लड़ाना
मिलाना
47
लतखोर
भला
48
लताड़
प्यार
49
लताड़ना
थपराना
50
लतिका
पौधा
51
लथपथ
सूखा
52
लदाई
उतराई
53
लधु
दीर्घ, महत्
54
लफंगा
भला शरीफ़
55
लबालब
खाली
56
लब्ध
अनुपलब्ध
57
लब्धप्रतिष्ठित
छिन्नप्रतिष्ठ
58
लम्पट
सदाचारी
59
लम्ब
आधार
60
लम्बा
ठिगना
61
लम्बाई
चौड़ाई
62
लम्बोदरा
छोटा
63
लम्हा
घंटा
64
लय
बेलय
65
लयात्मक
अलायात्मक
66
लरजना
थिरना
67
ललकना
विलगना
68
ललकार
पुकार
69
ललकारना
पुकारना
70
ललचना
त्यागना
71
ललाई
सफ़ेदी
72
ललित
कुरूप
73
लवण
शर्करा
74
लवलीन
अमग्न
75
लहँगा
साड़ी
76
लहलहाना
मुरझाना
77
लहू
पसीना
78
लाभ
हानि
79
लालची
संतुष्ट
80
लिखित
मौखिक
81
लिप्त
अलिप्त
82
लुप्त
प्रकट
83
लेन
देन
84
लेना
देना
85
लोक
परलोक
86
लोभ
त्याग
87
लोभी
संतोषी
88
लौकिक
अलौकिक
89
लौह
स्वर्ण
90
वक्र
सरल, ऋजु
91
वजह
बेवजह
92
वन
मठ
93
वन्य
पालित
94
वयष्टि
समष्टि
95
वरदान
अभिशाप
96
वसंत
पतझड़
97
वहिष्कार
स्वीकार, अंगीकार
98
वाग्मी
अल्पभाषी, मितभाषी
99
वाचाल
मूक
100
वाद
प्रतिवाद
विलोम शब्द – Set 11
क्रम संख्या
शब्द
विलोम शब्द
1
वादी
प्रतिवादी
2
वास्तविक
अवास्तविक
3
विकर्ष
आकर्ष
4
विकर्षण
आकर्षण
5
विकसित
अविकसित
6
विकास
पतन
7
विकासशील
अविकासशील
8
विकीर्ण
संकीर्ण
9
विक्रय
क्रय
10
विख्यात
कुख्यात
11
विजय
पराजय
12
विदुषी
अज्ञानी
13
विद्या
अविद्या
14
विद्वान
मूर्ख
15
विधवा
साधवा
16
विधि
निषेध
17
विनय
अविनय
18
विनाश
निर्माण
19
विनीत
उद्धत
20
विपति
संपति
21
विपत्ति
संपत्ति
22
विपद
सम्पद
23
विपन्न
संपन्न
24
विपुल
न्यून
25
विफलता
सफलता
26
विभक्त
अविभक्त
27
विमुख
सन्मुख
28
वियोग
संयोग
29
विरत
निरत, रत
30
विरह
मिलन
31
विरागी
रागी
32
विरोध
अवरोध
33
विलास
तपस्या
34
विवाद
निर्णय
35
विवादास्पद
निर्विवाद
36
विवेक
अविवेक
37
विशालकाय
लघुकाय
38
विशिष्ट
साधारण
39
विशिष्ठ
साधारण
40
विशुद्ध
दूषित
41
विशेष
सामान्य
42
विश्राम
काम
43
विश्लेषण
संलेषण
44
विश्वास
संदेह
45
विश्वासी
अविश्वासी
46
विष
अमृत
47
विषम
सम
48
विषाद
आहद
49
विसर्जन
सर्जन
50
विस्तार
संक्षेप
51
विस्तीर्ण
संकीर्ण
52
विस्तृत
संक्षिप्त
53
विस्मरण
स्मरण
54
विस्वास
अविस्वास
55
विहित
निषिद्ध
56
वीर
कायर
57
वीरान
आबाद
58
वुरा
भला
59
वृद्ध
बालक
60
वृद्धि
हास्र
61
वृष्टि
अनाविष्टि
62
वृहत
लघु
63
वैतनिक
अवैतनिक
64
वैध
अवैध
65
वैधानिक
अवैधानिक
66
वैभव
दरिद्रत्ता
67
वैमनस्य
सौमनस्य
68
वैर
मित्रता, दोस्ती
69
व्यक्त
अव्यक्त
70
व्यक्ति
समाज .
71
व्यय
आय
72
व्यर्थ
सार्थक
73
व्यवहारिक
अव्यावहारिक
74
व्यष्टि
समष्टि
75
व्यस्त
अकर्मण्य, अव्यस्त
76
व्यावहारिक
अव्यावहारिक
77
व्यावाहारिक
अव्यावाहारिक
78
व्यास
समास
79
शक्तिशाली
शक्तिहीन
80
शत्रु
मित्र
81
शब्द
विरुद्धार्थी शब्द
82
शब्द
विरुद्धार्थी शब्द
83
शयन
जागरण
84
शांति
अशांति, क्रांति
85
शाकाहारी
मांसाहारी
86
शाम
सुबह
87
शासक
शासित
88
शिक्षित
अशिक्षित
89
शिव
अशिव
90
शिष्ट
अशिष्ट
91
शिष्य
गुरु
92
शीत
ऊष्ण
93
शुचि
अशुचि
94
शुभ
अशुभ
95
शुष्क
आर्द्र
96
शुष्क
आर्द्र
97
शोर
शांन्ति
98
शोषण
पोषण
99
श्रव्य
दृश्य
100
श्रांत
अश्रांत
विलोम शब्द – Set 12
क्रम संख्या
शब्द
विलोम शब्द
1
श्रीगणेश
इतिश्री
2
श्रोता
वक्ता
3
श्वेत
श्याम
4
संकल्प
विकल्प
5
संकीर्ण
उदार
6
संकीर्णि
विस्तीर्ण
7
संकोच
असंकोच
8
संक्षेप
विस्तार
9
संग
निःसंग
10
संगठन
विघटन
11
संगत
असंगत
12
संग्रह
त्याग
13
संघटन
विघटन
14
संजीव
निर्जीव
15
संत
असंत
16
संतुलन
असंतुलन
17
संतुष्ट
असंतुष्ट
18
संतोष
असंतोष
19
संधि
विग्रह
20
संन्यासी
गृहस्थ
21
संयोग
वियोग
22
संश्लिष्ट
विश्लिष्ट
23
सकर्म
निष्कर्म
24
सकाम
निष्काम
25
सक्रिय
निष्क्रिय
26
सक्षम
असक्षम
27
सखा
शत्रु
28
सखा
शत्रु
29
सगुण
निर्गुण
30
सघन
विरल
31
सच
झूठ
32
सचेत
अचेत
33
सच्चरित
दुश्चरित
34
सजल
निर्जल
35
सजीव
निर्जीव
36
सज्जन
दुर्जन
37
सत
असत
38
सत्कर्म
दुष्कर्म
39
सत्कार
तिरस्कार
40
सत्य
असत्य
41
सदय
निर्दय
42
सदाचार
दुराचार
43
सदाचारी
कदाचारी
44
सदाशय
दुराशय
45
सद्वृत
दुवृत
46
सनाथ
अनाथ
47
सन्तोष
असन्तोष
48
सन्धि
विग्रह
49
सन्मार्ग
कुमार्ग
50
सपूत
कपूत
51
सफल
असफल
52
सबल
दुर्बल
53
सबाध
निर्बाध
54
सभय
निर्भय
55
सभ्य
असभ्य
56
सभ्यता
बर्बरता
57
सम
विषम
58
समझदार
नासमझ
59
समष्टि
व्यष्टि
60
समस्या
समाधान
61
समाज
व्यक्ति
62
समास
व्यास
63
समूल
निर्मल
64
सम्पद
विपद
65
सम्बद्ध
असम्बद्ध
66
सम्मान
अपमान
67
सम्मुख
विमुख
68
सरकारी
ग़ैरसरकारी
69
सरल
कुटिल
70
सरस
निरस
71
सर्द
गर्म
72
सर्दी
गर्मी
73
सलज्ज
निर्लज्ज
74
सविकार
निर्विकार
75
सशंक
निश्शंक
76
ससीम
असीम
77
सस्ता
महंगा
78
सहज
कठिन
79
सहमत
असहमत
80
सहयोगी
प्रतियोगी
81
सहायक
बाधक
82
साकार
निराकार
83
साक्षर
निरक्षर
84
सात्विक
तामसिक
85
सादर
निरादर
86
साधु
असाधु
87
साध्य
असाध्य
88
सापेक्ष
निरपेक्ष
89
सामान्य
विशेष
90
सामायिक
असामयिक
91
सार्थक
निरर्थक
92
सावधान
असावधान
93
सावधानी
असावधानी
94
साहस
साहसहीन
95
साहसी
कायर
96
सित
असित
97
सुकर
दुष्कर
98
सुकर्म
कुकर्म
99
सुकाल
अकाल
100
सुकृति
दुष्कृति
विलोम शब्द – Set 13
क्रम संख्या
शब्द
विलोम शब्द
1
सुख
दुःख
2
सुखान्त
दुखांत
3
सुगंध
दुर्गंध
4
सुगम
दुर्गम
5
सुजन
दुर्जन
6
सुदूर
अदूर
7
सुधा
गर्ल
8
सुन्दर
कुरूप
9
सुपथ
कुपथ
10
सुपरिणाम
दुष्परिणाम
11
सुपात्र
कुपात्र
12
सुपुत्र
कुपुत्र
13
सुबह
शाम
14
सुबुद्धि
कुबुद्धि
15
सुभग
दुभग
16
सुमति
कुमति
17
सुर
असुर
18
सुरक्षित
असुरक्षित
19
सुलझाव
उलझाव
20
सुलभ
दुर्लभ
21
सुविधा
असुविधा
22
सुशील
दुःशील
23
सुसंगति
कुसंगति
24
सुसंसगति
कुसंगति
25
सुस्त
चुस्त
26
सूक्षम
स्थूल
27
सूना
भरा
28
सूर्योदय
सूर्यास्त
29
सृष्टि
संहार
30
सोना
जागना
31
सौन्दर्य
कुरूपता
32
सौभाग्य
दुर्भाग्य
33
सौम्य
असौम्य
34
स्तुति
निन्द
35
स्त्री
पुरुष
36
स्थाई
अस्थायी
37
स्थावर
जंगम
38
स्थिर
चंचल
39
स्थूल
सूक्ष्म
40
स्पष्ट
अस्पष्ट
41
स्पृश्य
अस्पृश्य
42
स्मरण
विस्मरण
43
स्वकीया
परकीया
44
स्वच्छ
मलिन
45
स्वजाति
विजाति
46
स्वतंत्र
परतन्त्र
47
स्वतन्त्रा
परतन्त्रा
48
स्वदेश
विदेश
49
स्वदेशी
परदेशी
50
स्वधर्म
विधर्म
51
स्वप्न
जागरण
52
स्वल्पायु
चिरायु
53
स्वस्थ
अस्वस्थ
54
स्वाधीन
पराधीन
55
स्वाभाविक
अस्वाभाविक
56
स्वामी
सेवक
57
स्वार्थ
निस्वार्थ
58
स्वीकृत
अस्वी
59
स्वीकृति
अस्वीकृति
60
हर्ता
कर्ता
61
हर्ष
शोक
62
हस्व
दीर्घ
63
हानि
लाभ
64
हार
जीत
65
हिंसा
अहिंसा
66
हित
अहित
Vilom Shabd FAQs
What is vilom shabd?
Vilom Shabd (विलोम शब्द) is also known as Opposite words (Antonyms) in English. It means the opposite name of a word. For example: the Vilom Shabd of Day is Night.
What is the meaning of vilom shabd in Hindi?
विलोम शब्द का हिंदी में अर्थ है उल्टा अथवा किसी भी शब्द के विपरीत।
विलोम शब्द कितने प्रकार के होते हैं?
1. स्वतंत्र विपरीतार्थक शब्द 2. उपसर्गों से बने विपरीतार्थक शब्द 3. लिंग परिवर्तन के आधार पर बने विपरीतार्थक शब्द